چه کسی برنج مرا جا به جا کرد: بازار برنج (1)

شاید شما هم به این فکر افتاده باشید که:

• چه عامل هایی بر قیمت گذاری برنج اثر گذار هستند؟
• چرا قیمت برنج های مختلف با هم تفاوت دارد؟
• چه چیزی سبب می شود برنج ارزان تر یا گران تر تولید شود؟
• قیمت و تولید برنج چه نقشی در اقتصاد کشور و جهان ایفا می کند؟
• چگونه می توان برنج با کیفیت، بیشتر و با قیمت ارزان تر تولید کرد؟

پرسش های یاد شده، محور مطلب هایی هستند که نگارنده قصد دارد در این مقاله و مقاله ی بعدی، به آن ها بپردازد.

کی به فکر خویشه ...

مثل همه ی بازار های جهان، در این بازار هم هر کسی سعی دارد سود و منفعت بیشتری برای خودش ایجاد کند.

کشاورز، مصرف کننده، دولت، صنعت چاپ و بسته بندی، دلال، فروشگاه و حمل و نقل، همه در صدد هستند تا میزان ممکن، حاشیه ی سود خود را افزایش دهند و این نه تنها مربوط به بخشی از جهان، که در همه ی بازار های برنج جهان، نمودار است.

با این حال، عمده ی این نگرانی ها و رقابت ها، در بازار های محلی ایجاد می شود. برای نمونه، می توانیم به تفاوت قابل توجه بهای برنج در میان کشور های مختلف از جمله ژاپن، کره و ترکمنستان اشاره کنیم. بهای برنج در بازار های داخلی این کشور ها، در میزان بالاتری نسبت به دیگر نقطه های جهان قرار دارد که البته نرخ بالای تولید ناخالص داخلی و واردات، اثر عمده ای بر افزایش بهای تمام شده ی آن داشته است.

از بازار داخلی: چرا و چگونه؟

روشن است که شرایط اقتصادی جامعه و بازار داخلی، بی تاثیر از افزایش قیمت برنج نخواهد بود و در بلند مدت، پیامد های منفی آن بر اقتصاد هر کشوری، پدیدار خواهد گشت. نگارنده یکی از راه کار های مهم در این بخش را، پشتیبانی از بازار داخل می داند که البته روش و چارچوب خاص خود را دارد.

در کل دو رویکرد برای کنترل بازار داخلی در برابر بازار خارجی وجود دارد:

1. کاهش قیمت در تقابل با افزایش قیمت: در این رویکرد، زمانی که بهای تولید و تامین برنج افزایش می یابد، دولت با کاهش قیمت برنج داخلی، نه تنها از تولید کننده ی داخلی حمایت می کند، که از واردات برنج و خروج ارز نیز پیش گیری می نماید.
2. افزایش قیمت در تقابل با کاهش قیمت: در این رویکرد، با ارزان شدن برنج در بازار جهانی، دولت بهای برنج داخلی را افزایش می دهد تا هم از قاچاق آن جلوگیری کند و هم در مقابل واردات برنج، از تامین کننده ی داخلی حمایت کند.

های یاد شده، به شکل و از روش های مختلفی انجام می گیرند و دخالت و تعامل های بخش خصوصی و دولتی در هر یک و بسته به هر کشور، متفاوت است. برای نمونه، کشور هایی هم چون ویتنام، اندونزی و هند، سازمان و نهاد های خصوصی را تشکیل داده اند که هر یک در بخشی از زنجیره تامین برنج جای دارند و با پیاده سازی چارچوب های اعلام شده از سوی دولت، بر روند تولید، تامین، واردات و صادرات برنج (به نفع تولید کننده ی داخلی)، نظارت و اعمال نفوذ می کنند. شرکت NFA در فیلیپین، VINAFOOD در ویتنام، و بنگاه غذا در هند، از جمله نمونه های قابل گفت و گو هستند.

ز حرف تا عمل فاصله بسیار است

با این حال، اعمال سیاست های یاد شده و حمایت از تولید کننده های داخلی برنج، به این سادگی نیست و هم چون هر موضوع دیگری، چالش و دغدغه های خاص خود را دارد که نگارنده در مقاله ی بعدی آن را مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد داد.

آن چه در آینده خواهید خواند ...

آیا افزایش قیمت برنج به تنهایی می تواند سبب رفاه قشر کشاورز شود؟

آیا رفاه یک قشر به تنهایی، رفاه همه ی جامعه را در پی خواهد داشت؟

چرا با وجود سازنده بودن هدف (حمایت از تولید داخل)، اغلب همکاری سازنده و سینرژی لازم رخ نمی دهد؟

برای دانلود فایل مقاله ی «چه کسی کیسه ی برنج مرا جا به جا کرد (1): بازار برنج»، بر لینک زیر کلیک کنید.

فایل مقاله ی «چه کسی کیسه ی برنج مرا جا به جا کرد (1): بازار برنج»

 

کسب و کار برنج (1): زنجیره تامین

بازار سفید

با وجود گذشت سال های سال از کشت برنج توسط بشر، هنوز دیدگاه جامع و مناسبی درباره ی تجارت و کسب و کار برنج شکل نگرفته است و همین سبب دفع فرصت ها و جذب چالش های گسترده شده است. در این مقاله به کسب و کار برنج، زنجیره ی تامین آن و عامل های موثر در تولید، پخش و مصرف آن می پردازیم.

سب و کار برنج از لنز سیستماتیک

اگر با نگاهی سیستمی به کسب و کار برنج بنگریم و آن را سیستمی از عنصرها و پیوندهای متقابل در نظر داشته باشیم، در می یابیم که هم چون هر سیستمی، کسب و کار برنج هم از سه عنصر اصلی ورود، پردازش و خروجی تشکیل شده است که در ادامه هر یک را بررسی می کنیم.

ورودی: کشاورز، عنصر مهم و موثر ورودی است. در این مرحله، دانه کاشته می شود و پس از مراقبت های طولانی و شبانه روزی، در زمان مشخصی، محصول آماده ی کشت می شود.

پردازش: پردازش گرهای کسب و کار برنج، همان عنصرها و فرد هایی هستند که برنج تولید شده را به دست مصرف کننده ی نهایی می رسانند. در اصل، این پردازش گرها هستند که نقش میانجی و واسط بین کشاورز و مصرف کننده را ایفا می کنند.

خروجی: خروجی این پروسه، همان گردش مالی و ارزش افزایی است که در صنعت برنج ایجاد می شود. خریدار با پرداخت پولی، میزان مشخصی برنج خریداری و در نتیجه چرخه ی کسب و کار را کامل می کند.

س از شناخت سه بخش اصلی کسب و کار برنج، بهتر است تا به تحلیل هر یک بپردازیم.

مشکلی که در این بین مطرح است، این است که هر بخشی، تنها حیطه و هدف خود را مورد نظر دارد و نسبت به دیگر بخش ها، ناآگاه و نابینا است و همین سبب بروز مشکل در چرخه ی تولید و کسب و کار برنج می شود.

برای نمونه، کشاورز تمایل دارد تا در ازای کاری که انجام می دهد، دریافتی بیشتری داشته باشد. از سویی دیگر، واسطه گرها تمایل دارند تا برنج را با نرخ کم تری از کشاورز خریداری و با بهای بیشتری به بازار عرضه کنند. مصرف کننده حرف آخر را می زند و کالایی بهتر، با کیفیت تر  و زیبا تر را پسند می کند. اگر سیاست گذاری های دولتی و کارگزار های اقتصادی را هم به این لیست اضافه کنیم، آن گاه در می یابیم که "ساختار جامعه" و "شهر نشینی" تا چه میزان زندگی را پیچیده کرده است.

شتری همواره برنجی ارزان تر می خواهد و تامین کننده هم سود بیشتر طلب می کند. از سویی، دولت نیز در تلاش تا از راه واردات برنج، پیچیدگی های کاری تامین برنج را کاهش دهد و زمین های کشت و نیروی کار را برای هدف هایی بهتر و سودآور به کار گیرد. همین اقدام دولت، سبب می شود تا سرمایه گذار و کارآفرین، تمایل کم تری به حضور در عرصه ی تولید برنج داشته باشند و بخش های مربوطه، نتوانند از نظر اقتصادی رشد کنند و سود آور باشند. برای نمونه می توانیم به کشور فیلیپین اشاره کنیم که خارج شدن بخش صنعتی و تاجر های بزرگ از فرآیند تولید برنج، سبب شد تا بخش عمومی خود عهده دار این فرآیند و بخش مهمی از زنجیره ی تامین آن شوند. روشن است که خروج سرمایه گذار بخش خصوصی از یک صنعت، تا چه میزان می تواند پیامدهای منفی برای اشتغال زایی، کار آفرینی و رشد اقتصادی کشور داشته باشد.

ا این حال، همه ی ماجرا این نیست و نقطه های روشنی هم می توان در این داستان یافت. نگارنده باور دارد که هر بازاری و هر صنعتی، در کنار تهدیدها، فرصت هایی هم برای کارگزار های آن صنعت و بازار ایجاد می کند که تا میزان قابل توجهی می توانند اثر منفی تهدید ها را پوشش دهند که در مقاله ی آتی به آن خواهیم پرداخت.

پس با ما همراه باشید.

برای دریافت فایل مقاله ی "کسب و کار برنج (1): زنجیره تامین" بر لینک زیر کلیک کنید.

فایل مقاله ی "کسب و کار برنج (1): زنجیره تامین"